[View full lesson: http://ed.ted.com/lessons/how-speaking-multiple-languages-benefits-the-brain-mia-nacamulli
It’s obvious that knowing more than one language can make certain things easier — like traveling or watching movies without subtitles. But are there other advantages to having a bilingual (or multilingual) brain? Mia Nacamulli details the three types of bilingual brains and shows how knowing more than one language keeps your brain healthy, complex and actively engaged.
Lesson by Mia Nacamulli, animation by TED-Ed.] .
¿Hablas español? Parlez-vous français?
你会说中文吗？
If you answered, "sí," "oui," or "会"
and you're watching this in English,
chances are you belong to the world's
bilingual and multilingual majority.
And besides having
an easier time traveling
or watching movies without subtitles,
knowing two or more languages
means that your brain
may actually look and work differently
than those of your monolingual friends.
So what does it really
mean to know a language?
Language ability is typically measured
in two active parts, speaking and writing,
and two passive parts,
listening and reading.
While a balanced bilingual has near equal
abilities across the board
in two languages,
most bilinguals around the world
know and use their languages
in varying proportions.
And depending on their situation
and how they acquired each language,
they can be classified into
three general types.
For example, let's take Gabriella,
whose family immigrates to the US
from Peru when she's two-years old.
As a compound bilingual,
Gabriella develops two linguistic
codes simultaneously,
with a single set of concepts,
learning both English and Spanish
as she begins to process
the world around her.
Her teenage brother, on the other hand,
might be a coordinate bilingual,
working with two sets of concepts,
learning English in school,
while continuing to speak Spanish
at home and with friends.
Finally, Gabriella's parents are likely
to be subordinate bilinguals
who learn a secondary language
by filtering it through
their primary language.
Because all types of bilingual people
can become fully proficient in a language
regardless of accent or pronunciation,
the difference may not be apparent
to a casual observer.
But recent advances
in brain imaging technology
have given neurolinguists a glimpse
into how specific aspects of language
learning affect the bilingual brain.
It's well known that the brain's
left hemisphere is more dominant
and analytical in logical processes,
while the right hemisphere is more active
in emotional and social ones,
though this is a matter of degree,
not an absolute split.
The fact that language involves
both types of functions
while lateralization develops
gradually with age,
has lead to the critical
period hypothesis.
According to this theory,
children learn languages more easily
because the plasticity
of their developing brains
lets them use both hemispheres
in language acquisition,
while in most adults, language
is lateralized to one hemisphere,
usually the left.
If this is true, learning a language
in childhood
may give you a more holistic grasp
of its social and emotional contexts.
Conversely, recent research showed
that people who learned
a second language in adulthood
exhibit less emotional bias
and a more rational approach
when confronting problems
in the second language
than in their native one.
But regardless of when you acquire
additional languages,
being multilingual gives your brain
some remarkable advantages.
Some of these are even visible,
such as higher density of the grey matter
that contains most of your brain's
neurons and synapses,
and more activity in certain regions
when engaging a second language.
The heightened workout a bilingual
brain receives throughout its life
can also help delay the onset of diseases,
like Alzheimer's and dementia
by as much as five years.
The idea of major cognitive
benefits to bilingualism
may seem intuitive now,
but it would have surprised
earlier experts.
Before the 1960s, bilingualism
was considered a handicap
that slowed a child's development
by forcing them to spend too much energy
distinguishing between languages,
a view based largely on flawed studies.
And while a more recent study did show
that reaction times and errors increase
for some bilingual students
in cross-language tests,
it also showed that the effort
and attention needed
to switch between languages
triggered more activity in,
and potentially strengthened,
the dorsolateral prefrontal cortex.
This is the part of the brain
that plays a large role
in executive function, problem solving,
switching between tasks,
and focusing while filtering out
irrelevant information.
So, while bilingualism may not
necessarily make you smarter,
it does make your brain more healthy,
complex and actively engaged,
and even if you didn't have
the good fortune
of learning a second language as a child,
it's never too late to do
yourself a favor
and make the linguistic
leap from, "Hello,"
to, "Hola," "Bonjour" or "你好’s"
because when it comes to our brains
a little exercise can go a long way.
.
[သင္ခန္းစာ အျပည့္အစံုကို http://ed.ted.com/lessons/how-speaking-multiple-languages-benefits-the-brain-mia-nacamulli တြင္ ၾကည့္ရႈပါ။
ဘာသာစကားတစ္ခုမက သိျခင္းဟာ တစ္ခ်ိဳအရာေတြ ျပဳလုပ္ရာမွာ ပိုလြယ္ကူေစတယ္ဆိုတာ ထင္ရွားပါတယ္၊ ဥပမာ ခရီးသြားျခင္း၊ စာတန္းထိုးမပါတဲ့ ႐ုပ္ရွင္ေတြၾကည္တာမ်ိဳးေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ဘာသာစကားႏွစ္မ်ိဳး (ဒါမွမဟုတ္ ဘာသာစကားမ်ိဳးစံု) တတ္တဲ့ ဦးေႏွာက္ဆီတြင္ ဒီ့ျပင္သာလြန္ခ်က္ေတြရွိပါသလား။ Mia Nacamulli ကေနၿပီး ႏွစ္ဘာသာတတ္တဲ့ ဦးေႏွာက္ သံုးမ်ိဳးကို အေသးစိတ္ေျပာထားၿပီး ဘာသာစကားတစ္ခုမက သိျခင္းဟာ သင့္ရဲ့ ဦးေႏွာက္ကို က်န္းမာေစရန္၊ ရႈပ္ေထြးေစရန္ ႏွင့္ တက္ကႊစြာ ပါဝင္လႈပ္ရွားရန္ ကူေပးတာကို ရွင္းျပထားပါတယ္။
သင္ခန္းစာကို Mia Nacamulli ကျပဳစုၿပီး လႈပ္ရွား႐ုပ္ပံုမ်ားကို TED-Ed ကဖန္တီးထားပါတယ္။]
.
¿Hablas español? Parlez-vous français?
你会说中文吗？
သင္ဟာ ဒါကို အဂၤလိပ္လို ၾကည့္ေနရင္း
"Si" "Oui" "是的 " လို႔ေျဖရင္၊
သင္ဟာ ကမ႓ာ့ ဘာသာႏွစ္မ်ိဳး
နဲ႔ ဘာသာမ်ိဳးစံု တတ္သူမို႔လို႔ပါ။
ခရီးထြက္ရာတြင္ ပိုလြယ္ျခင္း (သို႔)
စာတန္းမပါတဲ့ ႐ုပ္ရွင္ေတြ ၾကည့္တာအျပင္
ဘာသာစကား ႏွစ္ခု (သို႔) ပိုၿပီး
သိတဲ့ သင့္ ဦးေႏွာက္ဟာ
တစ္ဘာသာသမား မိတ္ေတြထက္
ကြဲျပားစြာ လုပ္ေဆာင္ပံုရတယ္ဆိုတာပါ။
ဒီေတာ့ ဘာသာစကားတစ္ခု သိတယ္
ဆိုတာက ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ။
ဘာသာစကား က်ြမ္းက်င္မႈကို တက္ကႊမႈ ပံုစံ
ႏွစ္မ်ိဳး-အေျပာနဲ႔ အေရးျဖင့္ တိုင္းၾကတယ္၊
တက္ကႊစြာ မပါတဲ့ ႏွစ္မ်ိဳးက
နားေထာင္ျခင္း နဲ႔ ဖတ္ျခင္းပါ။
က်ြမ္းက်င္သူ ႏွစ္ဘာသာတတ္သူက
ဘာသာႏွစ္မ်ိဳးစလံုးမွာ
အကုန္သံုးဖို႔ ညီမ်ွလုနီးပါး
စြမ္းရည္ေတြရွိၾကေပမဲ့
ကမ႓ာတစ္လြွားက ႏွစ္ဘာသာတတ္သူ
အမ်ားစုဟာ သူတို႔ရဲ့ ဘာသာစကားေတြကို
အခ်ိဳးအစား အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ သိၾက၊
သံုးၾကပါတယ္။
သူတို႔ရဲ့ အေျခအေနနဲ႔ ဘာသာစကား
တစ္ခုစီကို ဆည္းပူးပံုကို မူတည္ၿပီး
ေယဘုယ် အမ်ိဳးအစား သံုးမ်ိဳးခြဲႏိုင္ပါတယ္။
Gabriella ကို နမူနာယူ ၾကည့္ရေအာင္။
သူမရဲ့ မိသားစုဟာ သူမ ႏွစ္ႏွစ္အရြယ္မွာ
Peru ကေန US ကို ေျပာင္းေရြ႕တယ္။
ေပါင္းစပ္ထားတဲ့ ႏွစ္ဘာသာတတ္သူ အျဖစ္
Gabriella ဟာ ဘာသာစကား ကုဒ္ႏွစ္မ်ိဳးကို
တစ္ၿပိဳင္နက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးႏိုင္ခဲ့တယ္။
သေဘာထား အျမင္စု တစ္ခုတည္းနဲ႔
သူ႔ဝန္းက်င္က ကမ႓ာကို အစျပဳဆဲမွာ
အဂၤလိပ္နဲ႔ စပိန္ ႏွစ္ဘာသာလံုးကို
သင္ယူျခင္းပါ။
အျခားတစ္ဖက္မွာ ဆယ္ေက်ာ္သက္ သူ႔အကိုက
အၿပိဳင္ ႏွစ္ဘာသာတ္တ္သူ ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊
သေဘာထား အျမင္စုနဲ႔ လုပ္ေနၿပီး
ေက်ာင္းမွာ အဂၤလိပ္စာသင္၊
တစ္ခ်ိန္တည္း အိမ္မွာေရာ သူငယ္ခ်င္း
ေတြနဲ႔ပါ စပိန္စကား ဆက္ေျပာတယ္။
ေနာက္ဆံုး Gabriella ရဲ့ မိဘေတြဟာ အမွီ
ႏွစ္ဘာသာတတ္သူေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္၊
ဒုတိယဘာသာစကားကို သူတို႔ရဲ့
ပင္မ ဘာသာစကားကေန စစ္ထုတ္ သင္ယူသူေတြေပါ့။
အေၾကာင္းက ႏွစ္ဘာသာတတ္သူ အမ်ိဳးအစား
အားလံုးဟာ ဖိရြတ္သံနဲ႔ အသံထြက္ကလြဲလို႔
ဘာသာစကားတစ္ခုကို အျပည့္အဝ
က်ြမ္းက်င္လာႏိုင္ပါတယ္၊
သာမန္ကာလ်ွံကာ ၾကည့္သူအတြက္
ျခားနားခ်က္က မသိသာလွပါဘူး။
ဒါေပမဲ့ ဦးေႏွာက္ ပံုရိပ္ဖမ္း နည္းပညာ
တိုးတက္မႈ အသစ္ေတြက
အာရံုေၾကာ ဘာသာေဗဒပညာရွင္ေတြကို ဘာသာစကား
သင္ယူမႈရဲ့ တိက်တဲ့ က႑ေတြက ႏွစ္ဘာသာတတ္
ဦးေႏွာက္ကို သက္ေရာက္ပံုကို ျမင္ေစတယ္။
ဦးေႏွာက္ဘယ္ျခမ္းဟာ ယုတၱိဆိုင္ရာ
ျဖစ္စဥ္ေတြမွာ ပိုထင္ရွားကာ
သ႐ုပ္ခြဲတတ္ၿပီး ညာအျခမ္းက စိတ္ခံစားမႈနဲ႔
လူမႈေရးဆိုင္ရာေတြမွာ
ပိုတက္ကႊတယ္လို႔ အသိမ်ားေပမဲ့
ဒါက အတိုင္းအတာရဲ့ ကိစၥျဖစ္ၿပီး လံုးလံုး
ပိုင္းထားတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။
ဘာသာစကားဟာ လုပ္ေဆာင္မႈ
ႏွစ္မ်ိဳးလံုးမွာ ပတ္သက္ၿပီး
လုပ္ေဆာင္ခ်က္ ကန္႔သတ္မႈက
အရြယ္အလိုက္ ျဖည္းျဖည္း ဖြံ႕ၿဖိဳးတာက
အေရးပါတဲ့ ကာလ ယူဆခ်က္ကို ဦးတည္ေစတာပါ။
သီအိုရီအရ
ကေလးေတြ ဘာသာစကားေတြကို ပိုၿပီး လြယ္ကူစြာ
တတ္တာက သူတို႔ ဦးေႏွာက္
ဖြံ႕ၿဖိဳးျခင္းရဲ့ ေပ်ာ့ေပ်ာင္းမႈက
ဘာသာစကား ဆည္းပူးမႈမွာ
ႏွစ္ျခမ္းစလံုးကို သံုးခြင့္ျပဳၿပီး
လူႀကီးအမ်ားစုမွာေတာ့ တစ္ျခမ္းနဲ႔ပဲ
ကန္႔သတ္လ်က္ လုပ္ေဆာင္ၾကရတာပါ။
မ်ားေသာအားျဖင့္ ဘယ္ဘက္ပါ။
ဒါမွန္တယ္ဆိုရင္ ကေလးဘဝမွာ
ဘာသာစကားကို သင္ယူျခင္းဟာ
လူမႈေရးနဲ႔ စိတ္ခံစားမႈ အေျခအေနေတြ
မွာပို ၿခံဳငံု နားလည္မႈ ေပးႏိုင္တယ္ေပါ့။
အျပန္အလွန္အားျဖင့္ မၾကာမီက
သုေသသနက ျပတာက
ဒုတိယ ဘာသာကို လူႀကီးအရြယ္မွာ
သင္ယူသူေတြဟာ
ဒုတိယ ဘာသာက ျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းရာမွာ
သူတို႔ မူရင္းမွာထက္ ခံစားမႈပိုင္း
ဘက္လိုက္မႈနည္းကာ ပိုယုတၱိရွိတဲ့
ခ်ဥ္းကပ္မႈကို ျပၾကတယ္ဆိုတယ္။
ဒါေပမဲ့ အပို ဘာသာစကား သင္ယူရတဲ့
အခ်ိန္ကို အမႈမထားပဲ
ဘာသာစကားစံု တတ္ျခင္းဟာ ဦးေႏွာက္ကို
အံ့ေလာက္တဲ့ အက်ိဳးေတြေပးပါတယ္။
ျမင္ေတာင္ျမင္ႏိုင္တဲ့ တစ္ခ်ိဳ႕က
ဦးေႏွာက္ရဲ့ နာ့ဗ္ဆဲလ္နဲ႔
နာ့ဗ္ဆဲဆံုရာ အမ်ားဆံုး
ပါဝင္တဲ့ မီးခိုးေရာင္ အပိုင္းကို
သိပ္သည္းမႈ ျမင့္ေစတာမ်ိဳးနဲ႔
ဒုတိယ ဘာသာပါဝင္တဲ့အခါ တစ္ခ်ိဳ႕
ေနရာေတြမွာ ပိုၿပီး တက္ေကႊစတာပါ။
ႏွစ္ဘာသာ ဦးေႏွာက္ သက္တမ္း တစ္ေလ်ွာက္
ရတဲ့ အရွိန္ျမွင့္ ေလ့က်င့္ခန္းဟာ
Alzheimer's နဲ႔ ဦးေႏွာက္ထိခိုက္မႈ
ေရာဂါမ်ိဳးေတြ စတာကို ငါးႏွစ္အထိ
ၾကန္႔ၾကာလာေအာင္ ကူေပးႏိုင္တယ္။
ႏွစ္ဘာသာဝါဒမွာ အဓိက သိျမင္မႈ
အက်ိဳးမ်ားရဲ့ အယူအဆဟာ
အခု ဗီဇစိတ္နဲ႔သိတာလို႔ ထင္ရေပမဲ့
အရင္က က်ြမ္းက်င္သူေတြကိုေတာ့
အံ့ဩေစပါလိမ့္မယ္။
မွားယြင္းတဲ့ ေလ့လာမႈေတြကို အေျခခံတဲ့
အျမင္တစ္ခုက ၁၉၆၀ ႏွစ္ေတြ မတိုင္မီက
ႏွစ္ဘာသာဝါဒဟာ ဘာသာစကားေတြကို
ခြဲျခားသိျမင္ဖို႔ ကေလးေတြကို စြမ္းအင္
အလြန္အမင္း သံုးခိုင္းျခင္းနဲ႔ ကေလးရဲ့
ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈကို ေႏွးေစတဲ့အဟန္႔အတား
တစ္ခုလို႔ ယူဆခဲ့ၾကတယ္။
သိပ္မၾကာေသးတဲ့ ေလ့လာမႈမွာ ျပဆိုတာက
အျပန္အလွန္ ဘာသာစကား စစ္ေဆးမႈမွာ
ႏွစ္ဘာသာတတ္ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္
တံု႔ျပန္ခ်ိန္ေတြနဲ႔ အမွားေတြ တိုးလာတယ္တဲ့။
ျပေသးတာက လႈပ္ရွားမႈ ပိုအစပ်ိဳးတဲ့
ဘာသာေတြၾကား
ေျပာင္းဖို႔ အားထုတ္မႈနဲ႔ အာရံုစိုက္မူ
လိုအပ္ၿပီး
ဦးေႏွာက္ ေဘးဘက္ ေရွ႕ပိုင္း အျပင္လြွာကို
အားေကာင္းဖို႔ အလားအလာရွိတယ္တဲ့။
ဒါက စီမံခန္႔ခြဲေရး၊ ျပႆနာရွင္းျခင္းနဲ႔
လုပ္ေဆာင္မႈ
ေျပာင္းလဲျခင္းနဲ႔ မဆိုင္တဲ့ အခ်က္အလက္ကို
စစ္ထုတ္ရင္း အာရံုစိုက္ျခင္းမွာ
ႀကီးမားတဲ့ က႑က ပါဝင္တဲ့
ဦးေႏွာက္ရဲ့ အပိုင္းပါ။
ဒီေတာ့ ႏွစ္ဘာသာဝါဒဟာ သင့္ကို ပိုေတာ္ေအာင္
လုပ္ေပးတာ ဟုတ္ခ်င္မွဟုတ္ေပမဲ့
ဦးေႏွာက္ကိုေတာ့ ပို က်န္းမာ၊ ရႈပ္ေထြး
ၿပီး တက္ကႊစြာ စိတ္ဝင္တစားရွိေစကာ
ကေလးဘဝတုန္းက ဒုတိယ ဘာသာစကားကို
သင္ယူဖို႔ ကံမေကာင္းခဲ့ရင္ေတာင္မွ
"Hello" ကေန "Hola" "
Bonjour" "您好" ထိ
ဘာသာစကားဆိုင္ရာ ခုန္လြွားမႈ
လုပ္ဖို႔ ကိုယ့္ကိုယ္ကို
ကူညီဖို႔ သိပ္မေႏွာင္းေသးပါဘူး။
အေၾကာင္းက မိမိတို႔ ဦးေႏွာက္ေတြကို
ေလ့က်င့္ေပးတာက တာသြားလို႔ပါ။
.
Translated by Sann Tint
No comments:
Post a Comment